اذن تکوینی (قرآن)در این مقاله به برخی از موارد تشریعی اذن که از قرآن برداشت شده است، اشاره می شود. فهرست مندرجات۱.۱ - اعجاز حضرت عیسی ۲ - اذن پیروزی و شکست ۳ - تاثیر شیاطین ۴ - تاثیر عقیده حق ۵ - تسخیر جن ۶ - تکلم در قیامت ۷ - توفیق ایمان و هدایت ۸ - جاودانگی در بهشت ۹ - حجت انبیا ۱۰ - حفظ نظام آفرینش ۱۱ - رفعت برخی خانه‌ها ۱۲ - رویش گیاهان ۱۳ - سبقت در خیرات ۱۴ - اذن شفاعت ۱۵ - موارد دیگر اذن تکوینی ۱۶ - نظام علیت ۱۷ - وحی به انبیا ۱۸ - اذن هدایت ۱۹ - پانویس ۲۰ - منبع ۱ - اعجاز انبیاآوردن معجزه از سوی پیامبران، منوط به اذن خدا بوده است. ... وما کان لرسول ان یاتی بـایة الا باذن الله... (مقصود از «اذن» در آیه، اذن تکوینی است.). [۲]
التحریر والتنویر، ذیل آیه.
.. وما کان لرسول ان یاتی بـایة الا باذن الله... [۴]
التحریر والتنویر، ذیل آیه.
۱.۱ - اعجاز حضرت عیسیآفرینش پرنده با گل و دمیدن در آن به اذن خدا، از معجزات عیسی علیه‌السّلام بود. ورسولا الی بنی اسرءیل انی قد جئتکم بـایة من ربکم انی اخلق لکم من الطین کهیـة الطیر فانفخ فیه فیکون طیرا باذن الله... اذ قال الله یـعیسی ابن مریم اذکر نعمتی علیک... واذ تخلق من الطین کهیـة الطیر باذنی فتنفخ فیها فتکون طیرا باذنی... حیات بخشیدن به مردگان با اذن خدا، از معجزات عیسی علیه‌السّلام بود. ورسولا الی بنی اسرءیل انی قد جئتکم بـایة من ربکم... واحی الموتی باذن الله... اذ قال الله یـعیسی ابن مریم اذکر نعمتی علیک... واذ تخرج الموتی باذنی... توانایی عیسی علیه‌السّلام بر شفا دادن بیماران غیر قابل علاج (کورمادرزاد و پیسی) به اذن خدا صورت می گرفت. ورسولا الی بنی اسرءیل انی قد جئتکم بـایة من ربکم... وابرئ الاکمه والابرص... اذ قال الله یـعیسی ابن مریم اذکر نعمتی علیک... وتبرئ الاکمه والابرص باذنی... ۲ - اذن پیروزی و شکستپیروزی بر دشمن به اذن خدا محقق می شود. ... قال الذین یظنون انهم ملـقوا الله کم من فئة قلیلة غلبت فئة کثیرة باذن الله... • ولما برزوا لجالوت وجنوده قالوا ربنا افرغ علینا صبرا وثبت اقدامنا وانصرنا علی القوم الکـفرین• فهزموهم باذن الله وقتل داو د جالوت... ولقد صدقکم الله وعده اذ تحسونهم باذنه حتی اذا فشلتم وتنـزعتم فی الامر.... . .. فان یکن منکم مائة صابرة یغلبوا مائتین وان یکن منکم الف یغلبوا الفین باذن الله... شکست مسلمانان در غزوه احد به اذن خدا بوده است. ومآ اصـبکم یوم التقی الجمعان فباذن الله ولیعلم المؤمنین. ۳ - تاثیر شیاطینزیان رسانی شیاطین مشروط به اذن خدا می باشد. واتبعوا ما تتلوا الشیـطین علی ملک سلیمـن وما کفر سلیمـن ولـکن الشیـطین کفروا... وما هم بضارین به من احد الا باذن الله... آسیب رسانی شیطان به مؤمنان در حیطه اذن الهی است. انما النجوی من الشیطـن لیحزن الذین ءامنوا ولیس بضارهم شیـا الا باذن الله... ۴ - تاثیر عقیده حقنقش مستمر اعتقادات حق در ثمر دهی، به اذن پروردگار است. الم ترکیف ضرب الله مثلا کلمة طیبة کشجرة طیبة اصلها ثابت وفرعها فی السمآء• تؤتی اکلها کل حین باذن ربها ویضرب الله الامثال للناس لعلهم یتذکرن. (مقصود از «کلمه طیبه» اعتقادات حق است و «تؤتی اکلها» می‌تواند ادامه مشبه به باشد.) ۵ - تسخیر جنتسخیر شدن گروهی از جنیان برای کار کردن زیر نظر سلیمان علیه‌السّلام به اذن الهی بود. ولسلیمـن الریح... ومن الجن من یعمل بین یدیه باذن ربه... ۶ - تکلم در قیامتامکان سخن گفتن انسان در قیامت، منوط به اذن خدا است. یوم یات لاتکلم نفس الا باذنه... تکلم فرشته روح و دیگر ملائکه در قیامت به اذن خدا صورت می گیرد. یوم یقوم الروح والملـئکة صفا لایتکلمون الا من اذن له الرحمـن وقال صوابا. خدا به کافران جهت سخن گفتن و عذر آوردن در قیامت اجازه نمی دهد. ویوم نبعث من کل امة شهیدا ثم لایؤذن للذین کفروا ولا هم یستعتبون. («لا یؤذن» کنایه از طرد آنان است در این صورت مقصود از اذن، اذن تکوینی است.) [۲۴]
التحریر والتنویر، ذیل آیه.
۷ - توفیق ایمان و هدایتتوفیق یافتن انسان برای ایمان، در قلمرو اذن خدا می باشد. وما کان لنفس ان تؤمن الا باذن الله... هدایت شدن مؤمنان به حق در مسائل اختلافی، با توفیق و اذن الهی است. کان الناس امة وحدة فبعث الله النبیین مبشرین ومنذرین وانزل معهم الکتـب بالحق لیحکم بین الناس فیما اختلفوا فیه وما اختلف فیه الا الذین اوتوه من بعد ما جاءتهم البینـت بغیا بینهم فهدی الله الذین ءامنوا لما اختلفوا فیه من الحق باذنه والله یهدی من یشاءالی صرط مستقیم. («با» در «باذنه» به معنای مصاحبت و متعلق به «فهدی الله»، و کلمه «اذن» به معنای توفیق و لطف الهی است.) ۸ - جاودانگی در بهشتجاودانگی مؤمنان در بهشت، درحیطه اذن خداوند است. وادخل الذین ءامنوا وعملوا الصـلحـت جنت تجری من تحتها الانهـر خــلدین فیها باذن ربهم... ۹ - حجت انبیاآوردن دلیل استوار و حجت از سوی پیامبران، مشروط به اذن خدا می باشد. قالت لهم رسلهم ان نحن الا بشر مثلکم... وما کان لنآ ان ناتیکم بسلطـن الا باذن الله... ۱۰ - حفظ نظام آفرینشبرپایی نظام آسمان و زمین و مصونیت آن‌ها از فروپاشی به اذن و مشیت خدا می باشد. الم تر ان الله سخر لکم ما فی الارض والفلک تجری فی البحر بامره ویمسک السماء ان تقع علی الارض الا باذنه... ۱۱ - رفعت برخی خانههااذن خداوند بر رفعت و منزلت برخی خانه‌ها و مکان‌ها تعلق گرفته است. فی بیوت اذن الله ان ترفع ویذکر فیها اسمه... (از امام باقر علیه‌السّلام روایت شده که منظور، خانه‌های پیامبران، رسولان، حکیمان و ائمه هدی علیهم‌السّلام است. روشن است که رفعت این خانه‌ها به اعتبار اهل آن‌ها است.) ۱۲ - رویش گیاهانرویش گیاهان به اذن خداوند صورت می گیرد. والبلد الطیب یخرج نباته باذن ربه... ۱۳ - سبقت در خیراتتوفیق یافتن برخی از بندگان برای سبقت در اعمال خیر به اذن خدا می باشد. ثم اورثنا الکتـب الذین اصطفینا من عبادنا... ومنهم سابق بالخیرت باذن الله ذلک هو الفضل الکبیر. ۱۴ - اذن شفاعتشفاعت در قیامت بدون اذن الهی بی تأثیر خواهد بود. یومـئذ لاتنفع الشفـعة الا من اذن له الرحمـن ورضی له قولا. تاثیر شفاعت فرشتگان درباره موجودات و انسان‌ها، منوط به اذن الهی است. وکم من ملک فی السمـوت لاتغنی شفـعتهم شیـا الا من بعد ان یاذن الله لمن یشاء ویرضی. اذن الهی به شفاعت شفیعان در قیامت، سبب رفع اضطراب آنان می شود. ولاتنفع الشفـعة عنده الا لمن اذن له حتی اذا فزع عن قلوبهم... (برداشت فوق با توجه به این احتمال است که مرجع ضمیر «هم» در «قلوبهم» شفاعت کنندگان باشد.) [۳۹]
مجمع البیان، طبرسی، ذیل آیه.
بلندمرتبگی و بزرگی خداوند، منشا اذن او به شفاعت شفیعان در قیامت است. ولاتنفع الشفـعة عنده الا لمن اذن له حتی اذا فزع عن قلوبهم قالوا ماذا قال ربکم قالوا الحق وهو العلی الکبیر. (یادآوری دو صفت «العلی الکبیر» پس از طرح «اذن خدا» به شفاعت می‌تواند از حقیقت یاد شده حاکی باشد.) شفاعت در پیشگاه خداوند بدون اذن وی ممکن نخواهد بود. الله لا الـه الا هو... من ذا الذی یشفع عنده الا باذنه... ان ربکم الله... یدبر الامر ما من شفیع الا من بعد اذنه... ولاتنفع الشفـعة عنده الا لمن اذن له... ۱۵ - موارد دیگر اذن تکوینیمرگ و نابودی هر کس به اذن خدا است. «وما کان لنفس ان تموت الا باذن الله کتـبا مؤجلا...» وقوع بلایا و مصایب، در قلمرو اذن الهی می باشد. «ومآ اصـبکم یوم التقی الجمعان فباذن الله ولیعلم المؤمنین.» «ما اصاب من مصیبة الا باذن الله...» نزول قرآن به وسیله جبرئیل بر قلب پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم به اذن خدا صورت گرفت. «قل من کان عدوا لجبریل فانه نزله علی قلبک باذن الله...» نزول ملائکه در شب قدر برای تقدیر امور، به اذن خداوند می باشد. «لیلة القدر خیر من الف شهر• تنزل الملـئکة والروح فیها باذن ربهم من کل امر.» ۱۶ - نظام علیتتاثیر علل و اسباب در نظام هستی، به اذن خداوند است. ... من ذا الذی یشفع عنده الا باذنه... (مقصود از شفاعت می‌تواند شفاعت تکوینی نیز باشد؛ یعنی هیچ کس در عرض خداوند قدرت مستقلی ندارد و اگر هم تاثیری داشته باشد، به اذن او است.) ان ربکم الله... یدبر الامر ما من شفیع الا من بعد اذنه... ۱۷ - وحی به انبیاوحی به انبیا از سوی فرشته، منوط به اذن خدا است. وما کان لبشر ان یکلمه الله الا وحیا او من ورای حجاب او یرسل رسولا فیوحی باذنه ما یشاء... ۱۸ - اذن هدایتبهره مندی انسان‌های پاک فطرت از هدایت‌های الهی به اذن خدا می باشد. والبلد الطیب یخرج نباته باذن ربه والذی خبث لایخرج الا نکدا کذلک نصرف الایـت لقوم یشکرون. (آیه شریفه افزون بر بیان حقیقیت تکوینی در عالم رویش گیاهان، در مقام تمثیل انسان برای بهره مندی از هدایت‌های الهی است. انسان‌های پاک طینت، همانند سرزمین پاکند که از باران بهره برده و به عنایت خدا رویش با برکت دارند و انسان‌های بدسرشت، همانند سرزمین پلیدی هستند که بهره دهی آن‌ها اندک است.) [۵۵]
مجمع البیان، طبرسی، ذیل آیه.
۱۹ - پانویس۲۰ - منبعفرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «موارد اذن تکوینی ». رده‌های این صفحه : اذن | موضوعات قرآنی
|